Chín yếu tố của công dân kỹ thuật số Công dân kỹ thuật số

Trong cuốn sách "Digital Citizenship in Schools", Mike Ribble và Gerald Bailey nói về cách công nghệ ảnh hưởng đến cách mọi người tương tác và khái niệm công dân kỹ thuật số trong. Các tác giả nêu ra chín yếu tố của công dân kỹ thuật số. Chín yếu tố này giúp xác định cách sử dụng công nghệ tốt nhất cho mọi công dân kỹ thuật số. Ngoài ra, mỗi công dân kỹ thuật số hiểu và thực hiện các yếu tố này còn để mỗi người:

  • Lãnh đạo và hỗ trợ người khác xây dựng trải nghiệm kỹ thuật số tích cực.
  • Nhận ra rằng hành động của mỗi cá nhân chúng ta có ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến người khác.
  • Tham gia môi trường kỹ thuật số vì lợi ích chung, lợi ích tốt đẹp.[17]

Chín yếu tố của công dân kỹ thuật số

1. Truy cập kỹ thuật số - quyền tham gia, truy cập kỹ thuật số đầy đủ trong xã hội:Chúng ta đang sống trong thời đại kỹ thuật số, công nghệ cung cấp cơ hội cho số lượng lớn người giao tiếp, tương tác với nhau và môi trường kỹ thuật số cần đảm bảo rằng bất kỳ ai, bất kể nền tảng nào, đều có cơ hội bình đẳng để sử dụng các tài nguyên kỹ thuật số.[18] Tuy nhiên không phải ai cũng có quyền truy cập kỹ thuật số vì nhiều yếu tố khác nhau như địa lý, kinh tế, tuổi tác, trình độ học vấn…của bản thân mỗi người hoặc một khu vực nào đó. Do đó, người dùng công nghệ cần nhận thức được điều này.[19] Việc hướng tới các quyền kỹ thuật số bình đẳng và hỗ trợ quyền truy cập kỹ thuật số cho công dân toàn cầu là điểm khởi đầu của việc xây dựng môi trường cho Công dân kỹ thuật số. Giúp cung cấp và mở rộng quyền truy cập công nghệ nên là mục tiêu của tất cả các công dân số. Để trở thành công dân kỹ thuật số có ích và một môi trường kỹ thuật số tốt nhất, mỗi chúng ta cần tạo điều kiện để mọi người xung quanh đều có thể truy cập và đảm bảo rằng chính bạn sẽ không phải là nguyên nhân khiến bất kỳ ai bị từ chối quyền truy cập số. Xã hội này đang phát triển và phụ thuộc nhiều hơn vào môi trường kỹ thuật số, chính vì thế, đảm bảo quyền truy cập kỹ thuật số cho công dân toàn cầu là một điều tất yếu.[20]2. Thương mại điện tử - mua bán hàng trên nền tảng kỹ thuật số:Thương mại điện tử là việc mua bán sản phẩmdịch vụ trên nền tảng kỹ thuật số. thương mại điện tử còn đóng vai trò như các công cụ và biện pháp để hỗ trợ những người mua, người bán thực hiện giao dịch hoặc sử dụng tiền dưới bất kỳ hình thức nào trong không gian kỹ thuật số.[21] Mua bán sản phẩm và dịch vụ qua Internet hiện nay cũng đang trở nên phổ biến như hình thức mua bán truyền thống và người dùng công nghệ cần hiểu rằng phần lớn nền kinh tế thị trường đang được thực hiện trên nền tảng kỹ thuật số. thương mại điện tử và hành vi mua, bán trực tuyến đã mở ra rất nhiều cơ hội để làm giàu cho mỗi cá nhân. Tuy nhiên, người mua và người bán khi thực hiện các giao dịch nên chú ý đến tính hợp pháp của cả mặt hàng mua, bán và cần nắm bắt, hiểu rõ thông tin về sản phẩm, dịch vụ sẽ được trao đổi, mua bán. Đây là một vấn đề rất quan trọng trong môi trường kỹ thuật số để bảo vệ quyền và lợi ích của mỗi công dân kỹ thuật số. Ngoài ra, người giao dịch qua thương mại điện tử càng nên thận trọng hơn do vấn đề rủi ro tài chính và mất an toàn có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Mọi công dân kỹ thuật số nên tránh tiết lộ thông tin cá nhân quan trọng khi tiến hành mua bán, đặt hàng vì chính việc đưa thông tin đó vào không gian ảo sẽ tạo điều kiện cho các cá nhân phi đạo đức, những người truy cập với mục đích xấu sẽ truy cập thông tin này và khả năng cao sẽ gây ra tổn hại, ảnh hưởng về nhiều mặt khác như tài chính, danh dự, nhân phẩm...cho các cá nhân đã để lộ thông tin.3. Giao tiếp kỹ thuật số - trao đổi thông tin trên môi trường kỹ thuật số:Giao tiếp kỹ thuật số là hành động sử dụng các thiết bị hoặc mạng kỹ thuật số của bất kỳ công dân nào để liên lạc, tương tác với nhau và tham gia vào các giao dịch thương mại mọi lúc mọi nơi. Trong thế kỷ 21, các tùy chọn liên lạc bùng nổ giúp các công dân kỹ thuật số dễ dàng kết nối với nhau hơn, mọi người đều có cơ hội giao tiếp và cộng tác với bất cứ ai từ bất cứ đâu và vào bất cứ lúc nào thông qua nhiều phương tiện bao gồm tin nhắn văn bản trên điện thoại, các mạng xã hội như facebook, zalo, twitter, điện thoại di động, email.... Tuy nhiên, khi lựa chọn các tùy chọn giao tiếp số, nếu người dùng không đưa ra quyết định đúng đắn và phù hợp sẽ khiến mọi người dễ dàng gặp rủi ro vì bất kỳ tin nhắn nào cũng có thể bị xâm phạm bởi các đối tượng xấu. Ngoài ra, các nội dung mỗi người tương tác trên các nền tảng kỹ thuật số đều được lưu giữ vĩnh viễn trên không gian mạng, ngay cả khi nội dung đó đã bị xóa. Chính vì thế, người dùng kỹ thuật số phải được dạy các kỹ năng giao tiếp phù hợp để đảm bảo an toàn cho bản thân khi tương tác trên không gian kỹ thuật số.[22]4. Trình độ kỹ thuật số - quá trình dạy và học về công nghệ và sử dụng công nghệ:Trình độ kỹ thuật số đề cập đến khả năng tìm kiếm và soạn thảo thông tin của một cá nhân trên các nền tảng kỹ thuật số khác nhau. Trình độ kỹ thuật số được đánh giá bằng ngữ pháp, bố cục, kỹ năng đánh máy và khả năng soạn thảo văn bản, thiết kế hình ảnh, âm thanh của một cá nhân bằng các thiết bị công nghệ.[23] Ngày nay, công nghệ tiến bộ nhanh chóng và có những thay đổi đáng kể xảy ra gần như hàng ngày. Các công nghệ mới đang được sử dụng tại nơi làm việc lại không được dạy và sử dụng trong các trường học và cũng không giống nhau giữa các lĩnh vực. Ngoài ra, người lao động trong nhiều ngành nghề khác nhau cần nắm bắt thông tin ngay lập tức. Quá trình này đòi hỏi các kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin. Vì điều này, người dùng công nghệ phải nhận thức được các thay đổi và sẵn sàng khám phá các tài nguyên mới, họ cần được dạy và có ý thức tự học hỏi cách sử dụng công nghệ mới đối với họ mọi thứ, mọi lúc, mọi nơi một cách nhanh chóng và phù hợp.[24]5. Nghi thức giao tiếp kỹ thuật số - tiêu chuẩn về hành vi, thủ tục:Nghi thức kỹ thuật số đề cập đến các tiêu chuẩn ứng xử, hành vi, quy trình mà mỗi công dân cần có để sử dụng kỹ thuật số có trách nhiệm và phù hợp cho cả cá nhân mình và người khác. Người sử dụng công nghệ nên tuân thủ nguyên tắc cơ bản là "Đối xử với người khác theo cách bạn muốn được đối xử", "Tôn trọng người khác và tôn trọng chính mình" trong mọi giao tiếp trực tuyến với người khác. Chúng ta thường sẽ nhận ra hành vi không chuẩn mực khi những thành viên kỹ thuật số khác thực hiện hành vi đó bởi vì ta chưa biết đến các nghi thức số (hành vi phù hợp) trước khi sử dụng công nghệ. Thông thường các quy tắc, quy định khi sử dụng công nghệ được tạo ra chỉ đơn giản là để ngăn chặn các hoạt động không phù hợp trong môi trường kỹ thuật số nhưng chỉ với các quy định này là chưa đủ. Mọi người cần được giáo dục để trở thành công dân kỹ thuật số có trách nhiệm và tuân thủ các quy tắc của từng cộng đồng để đảm bảo an toàn trực tuyến và bảo mật cá nhân tốt nhất.[25]6. Luật kỹ thuật số - trách nhiệm cho các hành động trên môi trường kỹ thuật số:Luật kỹ thuật số đề cập đến trách nhiệm, đạo đức đối với các hành vi trên môi trường kỹ thuật số và việc tạo ra các quy tắc, chính sách giải quyết các vấn đề liên quan đến môi trường này. Luật này còn liên quan đến việc đảm bảo tải xuống và chia sẻ thông tin thích hợp từ các thiết bị kỹ thuật số và cả các vấn đề về bản quyền, đạo văn. Giống thế giới thực, thế giới trực tuyến đã phải tạo ra các bộ luật để bảo vệ những công dân kỹ thuật số này khỏi bị tổn hại. Sử dụng công nghệ một cách đạo đức là tuân thủ pháp luật, quy định của môi trường này. Sử dụng một cách phi đạo đức là trộm cắp hoặc xâm nhập thông tin của người khác, tải nhạc bất hợp pháp, ăn cắp ý tưởng, tạo ra virus phá hoại, gửi thư rác, đánh cắp nhận dạng hay tài sản của bất cứ ai. Người dùng cần hiểu rằng ăn cắp, gây thiệt hại tới công việc, danh tính, tài sản trực tuyến của người khác là một hình thức phạm tội và mỗi công dân kỹ thuật số cần nhận thức, thực hiện đúng những quy tắc này.[26]7. Quyền và trách nhiệm kỹ thuật số - các quyền tự do được mở rộng cho mọi người trong thế giới số:Quyền và trách nhiệm kỹ thuật số là những yêu cầu và quyền tự do được mở rộng cho mọi người trong thế giới kỹ thuật số. Người dùng thông tin kỹ thuật số có quyền truy cập, tải xuống, đăng và sử dụng thông tin trên các trang web mà không sợ bị phá hoại trong khi sử dụng. Giống như Hiến pháp trong thế giới thực, có một bộ quyền cơ bản được mở rộng cho mọi công dân số. Các quyền về kỹ thuật số cơ bản được đề ra, thảo luận và được hiểu trong thế giới kỹ thuật số. Các thành viên cộng đồng trực tuyếnquyền riêng tư, tự do ngôn luậngiao tiếp, nhưng mỗi công dân kỹ thuật số không được can thiệp và gây ảnh hưởng vào quyền của người khác. Những quyền này cũng đi kèm với trách nhiệm. Trách nhiệm của mỗi người là tôn trọng quyền của người khác.[27]8. Sức khỏe kỹ thuật số - sức khỏe về thể chất và tâm lý trong thế giới kỹ thuật số:Sức khỏe kỹ thuật số đề cập đến sự khỏe mạnh về thể chất và tâm lý trong một thế giới kỹ thuật số. Thế giới kỹ thuật số cung cấp nhiều tiện ích và sự thích thú cho người dùng, nếu người dùng biết cách sử dụng phù hợp với nhu cầu thì đây là chìa khóa cho một cuộc sống cân bằng, lành mạnh. Công dân kỹ thuật số cần nhận thức được các tác động vật lý như thị lực bị suy giảm, hội chứng căng thẳng lặp lại, sai tư thế... có thể dẫn đến khuyết tật về thể chất. Việc tập trung kéo dài vào các trang web kỹ thuật số có thể khiến mọi người tự cô lập và bỏ quên các nhiệm vụ hoặc trách nhiệm. Ngoài các vấn đề về thể chất, những vấn đề tâm lý cũng đang trở nên phổ biến hơn như là nghiện Internet. Người dùng cần được giáo dục rằng công nghệ vốn có những mối nguy hiểm.[28] Hiểu được các tác động xấu có thể có của việc sử dụng công nghệ, người dùng nên tự học cách sử dụng công nghệ có trách nhiệm với sức khỏe của bản thân.[29]9. Bảo mật kỹ thuật số - các biện pháp phòng ngừa để đảm bảo an toàn khi hoạt động trên môi trường kỹ thuật số:Mặc dù các nền tảng kỹ thuật số cung cấp cho mọi công dân các cơ hội để truy cập các nguồn thông tin và các nền tảng này có vẻ an toàn. Tuy nhiên trong bất kỳ xã hội nào đều có những cá nhân phá hoại hoặc gây rối cho người khác. Và người dùng thường bỏ qua thực tế rằng họ có thể chịu mọi rủi ro từ các tin nhắn mà họ gửi vì các tin nhắn này sẽ được bảo quản vĩnh viễn trong không gian ảo, ngay cả khi họ xóa nó. Việc lưu giữ tin nhắn trong không gian kỹ thuật số trở nên đặc biệt nguy hiểm nếu tin nhắn có chứa thông tin cá nhân như mật khẩu cho tài khoản trực tuyến, thẻ ngân hàng hoặc thẻ tín dụng, điều này có thể là khe hở cho cá nhân phá hoại xâm nhập thông tin riêng tư và trục lợi. Mọi người sẽ tự chịu rủi ro khi họ đăng nhập vào các trang web không bảo mật và cung cấp thông tin, các thông tin này được các nhà quản trị trang web sử dụng để vì mục đích thương mại. Dường như ẩn danh khi nói chuyện với người lạ trong không gian kỹ thuật số thường khiến người dùng lầm tưởng về sự an ninh và an toàn của mình, người dùng phải nhận thức được những nguy hiểm này. Là những công dân có trách nhiệm, chúng ta phải bảo vệ thông tin của mình khỏi các lực lượng bên ngoài có thể gây rối hoặc tổn hại bằng cách nhận thức được những thông tin cá nhân nào được chia sẻ và cách nào để theo dõi, bảo vệ danh tính, thông tin cá nhân thường xuyên và liên tục.[30]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Công dân kỹ thuật số http://ijcsit.com/docs/Volume%205/vol5issue06/ijcs... http://digitalhawks.weebly.com/digital-law.html http://laurabiancoedtech.weebly.com/digital-access... http://laurabiancoedtech.weebly.com/digital-commun... http://laurabiancoedtech.weebly.com/digital-rights... http://airccse.org/journal/ijwest/papers/3112ijwes... http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/4225938.stm http://www.bachmai.gov.vn/en/tin-tuc-va-su-kien/y-... http://kinhtedothi.vn/so-huu-tri-tue-va-nhung-dieu... https://educators.brainpop.com/2019/10/07/digital-...